Filippense 2:5-11 – Die effek van respek

Somerstrand Aanddiens 30 April 2017

Paul Meshanko has written a book The Respect Effect (2013) that explains how each of our brains is profoundly influenced by how we’re treated by others. “When we’re treated with respect, our brains literally light up and perform at their highest levels. When treated with disrespect, the higher thought processes in our brains go dormant. Hijacked by our primitive survival wiring, we become diminished assets to our employers and organizations.” (Download the first two chapters here).

Hy gee twaalf reëls in sy boek om te wys hoe respek in die praktyk werk:

1. Be aware of your nonverbal and extra-verbal cues
2. Develop curiosity about the perspective of others
3. Assume that everybody is smart about something
4. Become a better listener by shaking your “but”
5. Look for opportunities to connect with and support others
6. When you disagree, explain why
7. Look for opportunities to grow, stretch and change
8. Learn to be wrong on occasion
9. Never hesitate to say you are sorry
10. Intentionally engage others in ways that build their self-esteem
11. Be respectful of time when making comments
12. Smile!

Die onderwerp is natuurlik nie nuut nie.  Respek is iets wat regdeur die eeue ‘n belangrike deel van gemeenskappe uitmaak.  Sonder respek sal ‘n samelewing dit immers nie maklik regkry om dit met mekaar uit te hou nie.

Daarom is dit iets wat ook in die Bybel aangespreek word.  Soos bv. die gebod in Levitikus 19:32: “Uit eerbied vir jou God moet jy eerbied bewys aan oumense en hulle met respek behandel. Ek is die Here.”  Trouens, daar staan eintlik dat jy moet staan in die teenwoordigheid van ‘n ouer persoon, soos die NET Bible dit tereg vertaal: “You must stand up in the presence of the aged, honor the presence of an elder, and fear your God. I am the LORD.”

Dink net wat dit vir ouer mense beteken as jy hulle respekteer.  Dink aan die effek wat respek op hulle menswees en welwillendheid teenoor jonger mense sal wees.  Die effek van respek is wederkerig.  Ons kry self waarde uit die respek wat ons teenoor mekaar betoon.

Maar, dit gaan natuurlik nie net oor die effek van respek op ‘n menslike vlak nie.  Ons is nie respekvol teenoor mekaar omdat ons iets daaruit kry nie.  Wat nog meer belangrik is, is die feit dat respek vir mense in die Bybel gekoppel word aan jou respek, jou eerbied, jou hoë agting vir die Here self.  Dit is omdat God vir ons so belangrik is dat ‘n mens ander mense met respek behandel.

Dit is wonderlik as jy goed behandel word omdat jy respek aan ander betoon.  Maar, die eintlike rede waarom dit so belangrik is om respek te betoon, is omdat die Here dit van ons vra.  Dit is ‘n baie belangriker motivering vir ons omdat ons vir die Here respek het.  Omdat Hy is wie Hy is, omdat ons respek het vir wie Hy is, kan ons ander met respek hanteer.

Want, die God wat ons dien, is ‘n God wat self respek betoon.  Ons sien God se respek in die skepping.  Elke keer as Hy iets gemaak het en so bietjie terugstaan om dit te beskou, dan sê Hy: “dit is goed”.  Elke keer.  En aan die einde ná Hy die mens gemaak het, sê Hy van alles wat Hy gemaak het, “dit was baie goed”.

Maar, daar is nog meer.

Ons sien God se respek nie net wanneer dinge goed is en wanneer dit goed gaan nie.  Ons sien dit ook waar dinge verkeerd loop in God se skepping.  Hy distansieer Homself nie van ons as sondaarmense nie, maar gryp in om ons nuut te maak.

Só lees ons dit in die teks vir vanaand, Filippense 2:5-11 (English and Afrikaans on the Bible event app).

5 Julle moet dieselfde gesindheid onder mekaar openbaar as wat in Christus Jesus was:  6 Hy wat in die gestalte van God was,  het nie sy gelykheid aan God  beskou as iets waaraan Hy moes vashou nie,  7 maar Hy het Homself prysgegee  deur die gestalte van ‘n slaaf aan te neem  en aan mense gelyk te word.  En toe Hy in die vorm van ‘n mens verskyn het,  8 het Hy Hom verneder  deurdat Hy gehoorsaam geword het tot die dood toe,  ja, die dood aan die kruis.  9 Daarom het God Hom ook uitermate verhoog  en aan Hom dié Naam geskenk  wat bo elke naam is,  10 sodat in die Naam van Jesus  elke knie sal buig  van diegene in die hemel  en op die aarde  en onder die aarde,  11 en elke tong sal bely:  “Jesus Christus is Here!” —  tot eer van God die Vader. (BDV)

Hierdie is die hart van die boodskap van Paulus aan die gemeente van Filippi.  Dit is ‘n teks waaroor ‘n mens nooit uitgepraat kan raak nie, en oor en oor moet lees en oor moet nadink, tot dit deel raak van die praktyk van jou lewe.

Jesus ontledig Homself en word deur God verhoog

Die lied in Fil. 2:6-11 word in twee dele verdeel: in Christus Jesus se ontlediging of prysgawe (vers 6-8) en verhoging (vers 9-11).  In beide gevalle word dit trapsgewys beskryf, met verskillende kleure op die PowerPoint aangebring.

1. Jesus het Hom eerstens ontledig of prysgegee (kenosis) deur nie aan sy Goddelike gestalte (morphe) vas te klem nie,
2. tweedens die gestalte van ’n slaaf aan te neem en aan mense gelyk te word, en
3. derdens gehoorsaam te word met die dood aan die kruis.

Omgekeerd word die verhoging ook in drie stappe beskryf, en let op dit is telkens ‘n beskrywing van die respek waarmee Jesus vir sy selfontlediging of prysgawe bejeën word:

1. eerste plek as die verheffing tot die hoogste eer geskets – uitermate verhoog in die vertaling,
2. tweedens as die verkryging van ’n Naam bo elke naam, en
3. derdens die kosmiese erkenning dat Hy Here

Omdat Jesus die grootste prys betaal om God só te respekteer dat Hy bereid is om tot in die dood gehoorsaam te word, betoon God aan Jesus die grootste respek om Hom bó alles te verhoog, ‘n Naam te gee wat bo alle ander name is, en in die hele kosmos as Here uit te roep, die persoonsnaam van God, Jahwe.

Respek vir God se opdrag tot in die dood toe, verwerf vir Jesus respek vir ewig.

Paulus verklaar vir ons ten diepste wie God is

Maar, daar is meer.  Jesus het nie net Homself vir ons gegee, omdat Hy iets wou wen vir Homself nie.  Hy was en is immers God.  Wat vir ons alreeds ‘n clue gee wat hier regtig aangaan. Jesus sê nie net ja vir die kruisdood omdat God dit van Hom vra nie.  Hy sê ja vir die kruisdood, omdat Hy God is, en dít die tipe ding is wat God doen.

Nou is dit belangrik om dieper in die teks in te gaan, om dit te kan verstaan.  Julle sou opgelet het dat ek ‘n Omdat uitgelig het in die teks op die skerm.  Dié woord kom uit die Grieks wat agter die vertaling lê en ongelukkig nie ingesluit is in die BDV vertaling nie.  Vers 6 begin in die oorspronklike Grieks met die woordjie omdat.

“Omdat Hy in die gestalte van God was, het Hy sy bestaan op Godgelyke wyse nie beskou as iets waaraan Hy Hom moes vasklem nie, maar het Hy Homself verneder/prysgegee (ekenôsen) deur die gestalte van ’n slaaf aan te neem en aan mense gelyk te word.”

Hierdie antieke lied is daarom nie net ’n nuwe perspektief op wie Jesus is nie.  Dit is ’n nuwe verstaan van God self.  Christus se ontlediging is nie iets wat aan Hom gedoen word nie.  Dit is deel van sy identiteit. Sy ontlediging en menswording is daarom nie ’n afstand doen of ontkenning van sy Goddelikheid nie, maar die manier waarop Hy wys dat Hy inderdaad God is (Gorman)!

Goddelikheid is om te gee, nie om iets te ontvang nie – “not getting but giving” (Moule).  Jesus gebruik dus sy posisie as God tot voordeel van die mensdom en ook die skepping, anders as Adam wat juis sy posisie as beelddraer van God misbruik het en gekies het om op selfsugtige wyse die vrug, “om soos God te wees”, te eet.

Hoekom doen God dit?

Om twee redes:

Hy doen dit in die eerste plek om te wys watter ontsaglike hoë waarde mense – elkeen van ons en elke mens op aarde – in sy oë het. Hy is bereid om vir ons die prys te betaal.  Hy doen dit omdat Hy ons tot inkeer wil bring en aan ons nuwe lewe wil gee.

Hy doen dit in die tweede plek om getrou te bly aan Homself.  God gee Homself tot in die dood toe, omdat Hy God is, omdat Hy eerder lewe bring as die dood, omdat Hy eerder wil transformeer as termineer.

Dieselfde gesindheid van selfontlediging moet ook in ons wees

Wat ons bring by die eerste sin van hierdie perikoop: “Julle moet dieselfde gesindheid onder mekaar openbaar as wat in Christus Jesus was.”  Dieselfde gesindheid wat God geïllustreer het met Jesus se kruisdood – waarin Hy beide die ongelooflike waarde wat Hy op menslike lewe plaas, sowel as sy eie wese geïllustreer het dat Hy eerder lewe wil bring as die dood, eerder wil transformeer as termineer – dieselfde gesindheid moet ook in ons teenwoordig wees.

Daar is ’n interessante ooreenkoms tussen hierdie lied en die beskrywing van die voete-was episode in Joh. 13:3-17:

1. Bokleed uitgetrek – dit kom ooreen met Jesus wat Hom van sy Goddelike gestalte ontledig, soos hier in hierdie antieke lied in Filippense;
2. voete gewas soos ’n slaaf – dit kom ooreen met Jesus wat die gestalte van ‘n slaaf aanneem en aan mense gelyk geword tot in die dood in Filippense;
3. Bokleed aangetrek – dit kom ooreen met God wat Jesus tot die hoogste eer verhef en aan Hom ‘n Naam gee bo alle ander name in die lied van Filippense;
4. Bevestig dat Hy Here is – dit kom ooreen met die feit dat almal in die hele heelal sal erken dat Hy Here is, dat Hy die Jahwe is van die OT, die God van die gode.

En dit is dié gesindheid wat in ons teenwoordig moet wees.  Om voete te was is dus ’n praktiese metafoor waarmee ’n mens die boodskap van Filippense 2 (en Johannes 13) deel van jou lewe kan maak.  Ons moet soos God ander se voete was om soos God eerder te gee as te ontvang, eerder ander se belange te dien as wat ons ons eie belange dien, eerder te transformeer as te termineer.

Wanneer mense se waardigheid immers ontken en misken word, wanneer hulle nie gerespekteer word nie, of as minderwaardig beskou word, ontstaan frustrasie, woede, haat. Dit lei tot verbrokkelde verhoudings, disfunksionele gesinne en samelewings wat uitmekaar val.

Wanneer mense se waardigheid egter raakgesien en geag word, waar hulle gerespekteer word, waar ‘n mens se intensie om hulle op te hef eerder as af te kraak raakgesien word, daar tel mense weer hulle koppe op, word verhoudings heelgemaak, kry stukkende en seer mense genesing, kry huwelike en gesinne weer nuwe hoop.

Om respek te betoon is nie altyd maklik nie. Dit verg iets. As ons na die Jesus kyk wat ons in Filippense 2 ontmoet, dan sien ons dat respek ʼn prysetiket het. Dit kos ons iets.  Dit kos ons ‘n hoë prys.  Dit behels dat ons nie in die eerste plek ons eie belange sal najaag en op ons eie regte sal staan nie, maar dat ons van ons meerderwaardige trone sal afklim en respek sal betoon waar ons dit normaalweg nie sou doen nie.

Dit behels dat ons sal afsien van die gedagte dat respek iets is wat verdien moet word en dat ons soos Jesus respek sal betoon aan die mense wat dit soms die heel minste verdien.

ʼn Sosioloog vertel dat hy op ʼn vliegtuig langs ʼn FBI-agent beland het. Terwyl hulle gesels, vra hy hom uit oor wat hy as FBI-agent spesifiek doen. Hy antwoord dat hy ʼn onderhandelaar in gyselaarsituasies is. Op ʼn vraag wat hy doen wanneer hy op ʼn toneel kom waar iemand ander gyselaar hou, was die antwoord:

“Drie dinge: Eerstens beveilig ek die omgewing sodat daar nie inmenging van buite is nie. Tweedens vestig ek die nodig kommunikasiekanale.”

“Dit klink na ding wat ʼn agent soos jy sal doen. Maar wat is die derde ding?”

“Wat ek dan doen,” antwoord die FBI-agent, “is om na ʼn stil plek toe te gaan en daar ontwikkel dan diep in my binneste ʼn egte respek vir die persoon met wie ek gaan praat – die persoon wat besig om ander gyselaar te hou.”

“Dit klink nie soos iets wat ʼn FBI-agent sal doen nie! Hoekom doen jy dit?”

“Wel,” sê hy toe, “indien daardie persoon vir een oomblik voel dat ek hom nie respekteer nie, is dit die einde van enige poging om te onderhandel.”

1. Respek is iets wat gegee word – nie iets wat noodwendig verdien word nie.
2. Maar dit behels ook dat ons transformasie in die oog het, dat ons mense nie afskryf nie, maar aanmoedig om die lewe wat daar in Christus is, te omhels en Hom toe te laat om hulle lewens in lyn te kry met wat God in sy Woord vir ons leer.